Omgaan met agressie en grensoverschrijdend gedrag

Relevantie van de inhoud ouderenzorg

Werken in de ouderenzorg komen in aanraking met agressie en grensoverschrijdend gedrag, vooral bij bewoners met dementie of cognitieve beperkingen die soms onbedoeld agressief kunnen reageren. Deze opleiding biedt tools om gedragsveranderingen snel te herkennen en gepast te reageren zonder zelf aan veiligheid in te boeten. Het helpt zorgmedewerkers met het stellen van grenzen en het voorkomen van escalaties, wat bijdraagt aan een veilige en respectvolle zorgomgeving.
Doelstellingen

• Herkennen van grensoverschrijdend gedrag en de verschillende vormen van agressie.
• Omgaan met en effectief begrenzen van gedrag door het inzetten van assertieve communicatietechnieken.
• Reflecteren op persoonlijke en professionele grenzen en leren hoe deze over te brengen.
• Gebruik van communicatiestijlen (DISC) om anderen op de juiste manier te benaderen in uitdagende situaties.
• Preventief handelen door gedragsprotocollen en strategieën voor vroegtijdige signalering van escalaties.
• Toepassen van technieken zoals de LSD-methode (Luisteren, Samenvatten, Doorvragen) en ik-boodschappen in het aangeven van grenzen.
• Veilig werken door bewustwording en het opstellen van een actieplan voor voortdurende verbetering en opvolging.

Programma

Dagdeel 1 (3.5 uur)
Kennismaking en Inleiding
• Korte introductie van Vokans en de begeleider.
• Kennismakingsronde waarin iedereen zijn/haar functie en verwachtingen deelt. Mogelijkheid tot het gebruiken van een voorstellingsoefening (bv. interview per 2 met vragen over grensoverschrijdende situaties in hun werkomgeving).
• Overzicht van de inhoud en opzet van de training.
Wat is grensoverschrijdend gedrag?
• Introductieoefening: Sta recht als je akkoord bent met stellingen over grensoverschrijdend gedrag (bv. “Ik heb het ooit meegemaakt op het werk”).
• Discussie over begrippen: Het verschil tussen conflict, agressie en grensoverschrijdend gedrag aan de hand van concrete voorbeelden.
• Doceren: Uitleg over de verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag (verbaal, fysiek, psychisch).
• Praktijkvoorbeelden: Elke deelnemer schrijft een voorbeeld van grensoverschrijdend gedrag op een kaartje.
• Oefening met praktijkvoorbeelden: Voorbeelden categoriseren op een bord per type grensoverschrijdend gedrag.
Oorzaken van grensoverschrijdend gedrag
• Groepsdiscussie: Samen zoeken naar mogelijke oorzaken van de eerder besproken voorbeelden.
• Doceren: Het bloemmodel als hulpmiddel om te analyseren waar grensoverschrijdend gedrag vandaan komt.
• Oefening: Bespreek per twee situaties en mogelijke oorzaken.

Dagdeel 2 (3.5 uur)
Grenzen stellen en aangeven
• DISC-methode introductie: Elke deelnemer denkt na over zijn/haar ‘kleur’ en hoe die kleur beïnvloedt hoe zij omgaan met grenzen en grensoverschrijdend gedrag.
• Werkvorm: In groepjes met dezelfde DISC-kleur brainstormen over:
o Hoe ervaar je grensoverschrijdend gedrag?
o Wat kunnen anderen doen om jouw grenzen te respecteren?
o Groep trekt conclusies en koppelt terug.
• Doceren: Technieken om gedrag effectief te begrenzen.
• Praktijkcases in groepjes: Hoe stel je grenzen op een manier die duidelijk maar respectvol is?

Dagdeel 3 (3.5 uur)
Effectieve communicatie en grenzen aangeven
• Introductie assertieve communicatie: Groepsgesprek over assertiviteit en het belang daarvan bij grensoverschrijdend gedrag.
• Doceren: Wat is assertief versus sub-assertief of agressief gedrag?
• Filmpje en uitleg: Hoe verbindende communicatie kan helpen om grenzen aan te geven.
• Groepscases: Pas verbindende communicatie toe op voorbeelden van grensoverschrijdend gedrag.
Luisteren, Samenvatten, Doorvragen (LSD)
• LSD-oefening:
o Groepsdiscussie over kenmerken van effectief luisteren (verbaal en non-verbaal).
o Bespreking van slechte luistergewoonten en culturele verschillen in communicatie.
• Ik-boodschap: Hoe je assertief een grens kunt aangeven met behulp van een “ik-boodschap”.
• Oefening: Formuleer op basis van voorbeelden je grenzen met “ik-boodschappen”.

Dagdeel 4 (3.5 uur)
Dieper inzicht in agressie en grensoverschrijdend gedrag
• Groepswerk: Wat verstaan we onder agressie, en hoe verhoudt dit zich tot grensoverschrijdend gedrag?
o Brainstorm: Hoe wordt agressie geuit in jullie omgeving?
o Wat ligt er aan de basis van dergelijke gedragingen?
• Doceren: Soorten agressie en de link met grensoverschrijdend gedrag.
• Groepsopdracht Prikkeldraadoefening: Elke deelnemer noteert situaties waarin hij/zij grensoverschrijdend gedrag ervaarde, zowel privé als professioneel. Bespreking van grenzen op vier niveaus: persoonlijke, professionele, teamgrens en gezamenlijke definitie van grensoverschrijdend gedrag.
Preventieve aanpak en omgaan met grensoverschrijdend gedrag
• Doceren: Waarom het belangrijk is om preventief grenzen te stellen.
• Spelvorm: In rollenspellen oefenen deelnemers met scenario’s rond grensoverschrijdend gedrag en het aangeven van grenzen.
• Agressie protocol en richtlijnen: Overzicht van algemene richtlijnen en protocollen voor het omgaan met grensoverschrijdend gedrag en agressie.
Evaluatie en opvolging
• Evaluatieoefening: Wat nemen deelnemers mee naar de toekomst? Wat moet intern worden opgevolgd rond dit thema?
• Actieplan maken: Input bespreken en vastleggen van concrete actiepunten.


Nazorg en kennisborging

Beschikbaarheid van didactisch materiaal: Tijdens de opleiding krijgen deelnemers toegang tot didactisch materiaal, zoals de presentatie en de oefeningen. Het materiaal blijft ook na de opleiding beschikbaar, zodat de deelnemers het kunnen raadplegen wanneer nodig. Dit kan digitaal en/of op papier gedeeld worden.
Mogelijkheid tot het stellen van vragen (nadien): Onze trainers zijn beschikbaar voor vragen. Indien er een uitgebreide nood aanwezig is, gaan we in gesprek met de deelnemer en hun organisatie om na te gaan hoe we hen verder kunnen ondersteunen met onze dienstverlening (bv: individuele coaching voorzien).
Lesinhoud aanpassen op basis van behoeften of evaluatie: Tijdens de opleiding speelt de lesgever in op de noden die aanwezig zijn in de groep. Wanneer de lesgever opmerkt dat een bepaald topic meer of minder aandacht nodig heeft, kan die hier meer of minder tijd aan besteden. Indien uit een evaluatie inhoudelijke feedback komt over de opleiding, staan we er zeker voor open om in gesprek te gaan met Diverscity, zodat we de nodige aanpassingen aan de opleiding kunnen doen.