EHBA - Eerste hulp bij agressief gedrag bij ouderen en hun netwerk en preventie van agressie

Na deze training ben je in staat om:
• Agressie te herkennen en begrijpen – Je leert wat agressie (niet) is en leert verschillende vormen van moeilijk gedrag (frustratiegedrag, instrumenteel gedrag en pathologische agressie) te onderscheiden en herkennen.
• Eigen valkuilen herkennen – Ontdek welke persoonlijke valkuilen je misschien hebt en hoe je deze voorkomt in uitdagende situaties.
• Agressie voorkomen door preventieve technieken – Leer signalen op tijd te herkennen en hoe je escalatie kunt voorkomen met effectieve communicatie.
• Non-verbale communicatie bewust inzetten – Door je houding en lichaamstaal bewust te gebruiken, creëer je een positieve impact en versterk je je professionaliteit.
Wat kun je na deze training?
• Rustig blijven bij vervelend gedrag en effectief reageren.
• Emotioneel gedrag van ouderen en hun netwerk ombuigen op een professionele manier.
• Grenzen vriendelijk maar duidelijk stellen, zowel naar ouderen als hun netwerk

OPZET
• Vaardigheidstraining met ervaren trainer
• Minimum aan theorie, maximum aan oefening
• De psychologische veiligheid van de deelnemer staat centraal.
• Door oefeningen gradueel op te bouwen, de trainer die opbouwende feedback van andere deelnemers faciliteert, krijgt de deelnemer gaandeweg vertrouwen in eigen kunnen en is hij/zij gemotiveerd om wat hij/zij leert ook in de praktijk om te zetten.
• Deelnemers leren door te observeren (demo’s van trainer + collega’s aan het woord) en door zelf de theorie in de praktijk om te zetten in de oefeningen.
• We bouwen deze training op aan de hand van praktijkcases van de deelnemers (om transfer naar de werkvloer te optimaliseren)
• Per onderdeel krijgen de deelnemers handvatten om met weerstand om te gaan.
• Ze ontvangen een praktische checklist, een stappenplan mèt uitgewerkte voorbeelden waarmee ze aan de slag kunnen.
• De opleiding is opgebouwd uit deelvaardigheidsoefeningen en simulaties van praktijkcases.
• 2 dagdelen begeleid door een trainer + facultatief: terugkomdag (skillslab van 1 dagdeel) onder begeleiding van trainer of trainingsacteur waarin wordt geoefend op concrete cases

PROGRAMMA
Dagdeel 1: Vervelend gedrag bij de oudere of familielid? Eerst begrip, dan argumenten
Intro en kennismaking
Start: confronterende oefening - stellingenspel rond agressie
Doel: deelnemers goesting geven om te leren
 Op basis van case van de werkvloer deelnemers stellingen voorleggen en discussie voeren over agressie, wat het is en dat je vervelend gedrag klantvriendelijk kan én mag aanpakken
Stellingen projecteren (PowerPoint) en/of trainer “speelt” ze.
Trainer vraagt: ga je akkoord met deze stelling of niet? Deelnemers steken al dan niet hand op op teken van de trainer.
Plenair nabespreken: wat is agressie en grensoverschrijdend gedrag (GOG)? Verschillende vormen van GOG. Leerpunten noteren op oogstflip
Theorie: Frustratiegedrag, hoe uit het zich en wat ligt aan de basis?
Zo herken je frustratie agressie: emotioneel, ongepland, “ik”.
Waarom maakt een woordje uitleg of oplossingen suggereren averechts als een bewoner angstig, teleurgesteld of boos is? Wat zijn diens behoeftes en wat werkt beter om een constructief gesprek te kunnen voeren? Hoe komt het dat ouderen soms meer prikkelbaar reageren en wat doe je om dat te voorkomen en hoe reageer je er best op?
Stappenplan om frustratiegedrag om te buigen overlopen.

Visuele ondersteuning met powerpoint of flipchart. Het uitgeschreven stappenplan mèt uitgeschreven voorbeelden krijgen de deelnemers tijdens de training..
leerpunten noteren op oogstflip

Tussenoefeningen
De deelnemers hebben nu een stappenplan om frustratiegedrag effectief om te buigen. Sommige stappen zijn nieuw dus die in de praktijk omzetten is niet vanzelfsprekend, hoe logisch de stappen ook klinken. Om ze voldoende vertrouwen te geven om vervelend gedrag om te buigen, oefenen we daarom op enkele stappen die in de praktijk bij velen een struikelblok zijn. We bereiden 3 à 4 tussenoefeningen voor en in functie van de doelgroep, aantal deelnemers en tijd maken we een keuze en doen we minimum 2 deeloefeningen. Onderstaande oefeningen zijn voorbeelden. Training wordt nog verder op maat uitgewerkt na briefing.

Doel: stappenplan stapsgewijs inoefenen en deelnemers vertrouwen geven
 Voorbeeld tussenoefening 1: regieoefening
Herkenbare case uit werkveld deelnemers. Trainer kadert situatie en speelt de rol van de verzorgende. Hij vraagt deelnemers om hem te helpen om te reageren op deze situatie aan de hand van de checklist. Deelnemers regisseren dus de trainer.
Stap voor stap leren ze de stappen van de gesprekstechniek beter kennen én de valkuilen ervan.
Trainer faciliteert discussie.
Plenaire nabespreking + trainer vat take-aways samen
 Voorbeeld tussenoefening 2 olie of water op het vuur?
Diverse korte “moeilijke” cases van op de werkvloer behandelen. Trainer toont op PowerPoint moeilijke situaties.
Trainer reageert in de rol van de verzorgende achtereenvolgens op die moeilijke situaties
Telkens vraagt de trainer: werkt deze reactie escalerend of de-escalerend?
Plenaire nabespreking

 Voorbeeld tussenoefening 3: Oefening op begrip tonen - in hoefijzer
Doel: begrip tonen inoefenen + deelnemers spiegel voor houden. Ze willen immers wel begrip tonen maar in de praktijk reageren de meeste deelnemers automatisch heel rationeel.
o Op basis van een herkenbare case speelt de trainer enkele situaties uit. Hij speelt tot aan de vervelende/agressieve reactie en vraagt aan de groep: “hoe zou je hierop reageren? (toon begrip) volgens de checklist
o Deelnemers bereiden in groepjes voor op basis van de stap “begrip tonen” in de checklist.
o Trainer werpt de korte situatie opnieuw op. Elk groepje geeft zijn reactie.. Trainer geeft een korte reactie (maar voert geen dialoog). Na drie deelnemers polst de trainer bij de groep: wat hebben jullie gezien/gehoord. Kreeg ik al dan niet begrip? Wat was het effect?
o Na die bespreking vervolgt trainer en richt hij zich tot nieuwe deelnemer(s)
o Plenaire nabespreking
 Voorbeeld tussenoefening 4: Luisteren, makkelijker gezegd dan gedaan?
Luisteroefening - Wat is luisteren en waarom is het zo moeilijk.
Doel: deelnemers bewust maken van de invloed van hun eigen referentiekader
Trainer leest een kort verhaaltje voor;
Trainer legt deelnemers 5 vragen voor.
Deelnemers antwoorden.

Nabespreking.
Conclusie: de meeste deelnemers antwoorden dingen die ze niet gehoord hebben. Hoe kan dat? (Doordat ze invullen met hun eigen verhaal/referentiekader.)

Kernoefening
Deelnemers oefenen stappenplan in met eigen situatie.

Stap 1/ Plenair: demo van de oefening. Een deelnemer gaat aan de slag met de trainer.
Als de deelnemer te veel afwijkt van het stappenplan en het gesprek loopt fout, stuurt de trainer de oefening bij door de deelnemer een tip te geven. De rest van de deelnemers observeert de opeenvolgende stappen op hun stappenplan.
Ze geven nadien feedback. Trainer zegt hoe deelnemer op hem overkwam en geeft complimenten en één tip.. Trainer vat take-aways samen. Doel is dat de deelnemer een succeservaring krijgt en vertrouwen heeft dat zijn nieuw gedrag ook op de werkvloer zal werken.

Stap 2/ Alle deelnemers bereiden een moeilijke situatie voor in groepjes. De situatie wordt plenair uitgespeeld op basis van de START STOP GO methode. Het gesprek start en wordt onderbroken (STOP) om deelnemer te complimenteren voor toepassing stap van geleerde techniek of om deelnemer een tip te geven. Gesprek gaat verder en wordt opnieuw onderbroken voor tip of compliment etc. Doel is succesvol lastig gesprek voeren waarbij de deelnemers een succeservaring krijgt en de andere deelnemers observeren hoe ze de geleerde technieken in de praktijk kunnen omzetten.
Plenaire nabespreking + leerpunten noteren op oogstflip.

Dagdeel 2: Normeren van grensoverschrijdend/instrumenteel gedrag
We hebben gezien in dagdeel 1 hoe je weerstand kan ombuigen. Soms heb je meer nodig. Als mensen persoonlijk worden, eisen of dreigen bijvoorbeeld. Of stel dat ze pikante opmerkingen maken of te dichtbij, … Als je er last van hebt, moet je voor jezelf zorgen en stop zeggen. En daar wringt het want veel medewerkers vermijden dit uit schrik voor een reactie of reageren te bot. Laat je (te) veel toe dan stapelen frustraties zich op met alle gevolgen vandien. En ja, ook in de ouderenzorg geldt meestal het motto dat de klant koning is. Maar is dat echt altijd zo? Mag je een oudere of familielid die over jouw grenzen gaat, respectvol terugfluiten? In dit dag deel leer je dat te doen op een duidelijke en vriendelijke manier. Zo zorg je voor jezelf én houd je de langetermijnrelatie met de oudere, familielid (of collega) gezond.
Start: Confronterende oefening
 Doel: deelnemers goesting geven om te leren
 Op basis van een case van de werkvloer hen laten inzien wat er kan mislopen bij een feedback gesprek én dat er manieren zijn om het effectiever te doen
Ontdekkende demo op basis van herkenbare situaties rond grensoverschrijdend of instrumenteel gedrag op de werkvloer of stellingenspel.
Trainer wakkert discussie aan tussen deelnemers en vat take-aways samen. Leerpunten noteren op oogstflip.
Theorie “Agressie of GrensOverschrijdend Gedrag – zwijgen is toestemmen”
Agressie heeft te maken met GrensOverschrijdend Gedrag (GOG). Dat is elk gedrag dat over jouw persoonlijke tolerantiegrens gaat.
Vaak gaat het om instrumenteel gedrag en dat kan je herkennen aan volgende kenmerken: doelgericht, aangeleerd, persoonlijk, vaak het gevolg van frustratieagressie. Ouderen kunnen vanuit een aantal ouderdomsverschijnselen grensoverschrijdend gedrag vertonen.
Handvatten aanreiken om op een professionele manier het gedrag van de ander te begrenzen.
 Deelnemers bewust maken dat
o het belangrijk is hun eigen grens te kennen en respecteren in kader van zelfzorg.
o Wanneer ze er niks van zeggen, ze impliciet het gedrag van de ander goedkeuren
o Dat er een verschil is tussen een persoonlijke en een professionele tolerantiegrens dus dat als zij het misschien oké vinden dat iemand hen trut noemt maar dat de organisatie niet wenst dat patiënten of familieleden hun medewerkers hen zo aanspreken.
Stappenplan doornemen. Leerpunten noteren op oogstflip.

Einddoel van de training is dat de deelnemers het stappenplan ingeoefend hebben met hun eigen situatie. Dat doen ze in de kernoefening. Omdat voor de meesten een aantal stappen nieuw zijn, oefenen we ze stapsgewijs in. We bereiden een aantal tussenoefeningen voor waarvan we er een minstens twee uitkiezen tijdens de opleidingsdag. Aantal en type van de oefeningen kunnen we aanpassen in functie van de doelgroep, aantal deelnemers ... Hieronder enkele voorbeelden van wat die online oefeningen kunnen inhouden. Na briefing maken we training op maat van de doelgroepen met een finale selectie van oefeningen.

Tussenoefeningen
Voorbeeld Tussenoefening 1 Wat is jouw grens ?
Doel: deelnemers leren hun grenzen kennen
Opzet: Trainer demonstreert GOG in verschillende gradaties en in verschillende vormen (verbaal en non-verbaal, seksuele intimidatie, manipulatie, eisen, …)
Vraag van trainer aan deelnemers:
1/Vind je dit gedrag oké?
Deelnemers reageren.
2/Spreek je de ander hierop aan? Waarom wel/niet?
Deelnemers uitnodigen tot discussie (trainer)
Nabespreking – trainer faciliteert:
Conclusie = ieder heeft zijn grens/grens is subjectief gegeven
Grenzen verschuiven
Wat we merken in de praktijk is dat veel professionals hun grenzen verschuiven. Dus groot verschil tussen moment waarop je grens voelt en en grens stelt. Daar kunnen verschillende redenen voor zijn. Uitleggen verschil professionele grens en persoonlijke grens.

Voorbeeld 2 Tussenoefening Quiz “concreet en feitelijk benoemen van ongewenst gedrag”
Doel: deelnemers leren het verschil tussen feiten en interpretatie
Opzet: trainer kadert: Gedrag feitelijk benoemen lijkt gemakkelijk – alleen in de praktijk is het niet zo. We hebben de neiging om te interpreteren.
Ik zal zo dadelijk een situatie schetsen en werp nadien enkele zinnen op.
Aan jullie om mij na elk zinnetje te laten weten of dit al dan niet concreet en feitelijk is. Indien ja, op mijn teken: thumbs up indien neen, thumbs down
Trainingsacteur gaat aan de slag
Na elke zin:
Trainer: Is dit wat we bedoelen met het concreet en feitelijk benoemen van het ongewenste gedrag?
Trainer faciliteert nabespreking van valkuilen en geeft overzicht van tips en tricks

Voorbeeld 3 tussenoefening: grens aangeven + effect benoemen
In hoefijzer – snel tempo
Trainer: ik omschrijf zo dadelijk kort een case en werp een grensoverschrijdende zin op. Hoe kan je hierop reageren? Gebruik de checklist – stap 2.

Stap 1: trainer start met een zin op te werpen. Deelnemers krijgen 2 minuten om voor te bereiden.
Stap 2: trainer richt hij zich naar een deelnemer. Hij werpt de zin opnieuw op. Deelnemer wordt uitgenodigd om te reageren. Hij gaat geen dialoog aan maar geeft wel kort een reactie. Vervolgens gaat hij naar de volgende deelnemer. Nadat drie deelnemers aan bod zijn gekomen: korte feedbackronde.
Basis voor de feedback is het stappenplan. Vraag aan deelnemers: Welke reacties zijn conform het stappenplan? Wat was het effect van de reacties van jullie collega’s-deelnemers?
Vervolgen totdat alle deelnemers aan bod zijn gekomen. Ziet een deelnemer het niet zitten of weet hij niks te antwoorden, kan hij passen.
Trainer: plenair nabespreken op valkuilen en tips meegeven.
Kernoefening
Alle deelnemers oefenen op hun moeilijke situatie rond instrumenteel gedrag in groepjes Trainer demonstreert de oefening eerst plenair. Nadien gaat trainer rond in de ruimte om de deelnemers te helpen en bij te sturen waar nodig.
Plenaire nabespreking Leerpunten noteren op oogstflip

Actieplan
Wat neem je mee van vandaag (max 3 dingen) en wil je in de praktijk brengen.
Deelnemers schrijven een e-mail (mag ook op papier zijn als ze geen smartphone hebben) naar zichzelf over wat ze bereikt willen hebben in de drie maanden na afloop van de training. Wat is de eerste stap die ze zullen nemen om dit doel te bereiken. Ze lezen de e-mail voor en sturen die naar de trainer. De trainer zendt hen deze e-mail drie maanden na datum terug als reminder.

Optioneel derde dagdeel: oefensessie/intervisie (skillslab)
In deze vervolgopleiding frissen we de geziene theorie kort op en gaan we in op incidenten die voorgevallen zijn in de praktijk sinds de basisopleiding. We focussen ons hierbij op het inoefenen van de nodige vaardigheden om om te gaan met deze situaties of faciliteren een intervisie, al naar gelang de behoeften.

1 dagdeel onder begeleiding van facilitator/trainer of facilitatior/trainingsacteur."